BAHAN UKK KELAS VIII 2017

PAWARTA

Pawarta yaiku katrangan kang bisa menehi pangerten ngenani sawijining kahanan.  Perangane pawarta ing basa Inggris iku diarani 5W+1H, yaiku Who What, When, Where, Why, lan How. Pangertene ing basa Jawa yaiku sapa, apa, ing ngendi papane, genea, lan kepriye.

Pawarta minangka prastawa kang diwartakake. Pawarta iku bisa arupa lesan lan tulisan. Lesan ateges pawarta iku bisa diwartakake dening wong liya kanggo pamiyarsa lumantar swara. Lesan biasane digiyarake lumantar radio, TV utawa diwaca lugas. Tulisan pawarta iku lumrahe  kapacak ana ing kalawarti.

Perangan kan nemtokake bobot biji pawarta yaiku:

1.      Aktualitas

2.      Sesambungan karo papan kedadeyan

3.      Sesambungan karo unsur-unsur kang ketut ing sakjrone kedadeyan

4.      Sesambungan karo pegaweyan pamaca/ pamiyarsa.

5.      Ganepe pawarta

Saya akeh gunane pawarta kuwi tumrap pawongan, saya mundhak dhuwur biji pawarta kuwi tumrap dheweke.

Para siswa kang kulina ngrungokake pawarta Jawa mesthine bisa tambah wawasan lan pangertene marang ukara jawa. Kang perlu digatekake nalika ngrungokake pawarta utawa informasi yaiku:

a.       Mangerteni kanthi cetha prakara kang disampekake

b.      Mbedakake informasi kang penting lan ora penting

c.       Nyathet informasi sing bener lan premathi

Sakbubare para siswa ngrungokake pawarta diajab siswa bisa gawe simpulan saka pawarta kang disemak, kesimpulan yaiku rumusan cekak saka loro utawa luwih pernyataan kang nduweni hubungan. Nyimpulke pawarta berarti nanggepi pernyataan-pernyataan ana ing pawarta. Nalika menehi tanggepan bisa ngutarake setuju utawa ora setuju marang pawarta kang nembe dirungokake.

Sugeng siyang pamiyarsa

Kula Ariane Dewi dinten menika badhe maosaken pawarta ing Radio Simfoni Solo.

Evi 15 tahun salah satunggaling siswi SMPN Tangen, Sragen, Rebo (13/4) antawis jam 10.00 tiwas sesampunipun dhawah ing wewengkon air terjun Jumog Jati, Kecamatan Jenawi. Warga dusun Bogu, Kroderan, Grobogan punika dhawah ing air terjun ingkang inggilipun 20 meter sesampunipun kepleset ing watu-watu ingkang wonten nginggil air terjun, satemah piyambakipun nandang tatu awrat perangan sirah lan badanipun.

Manut katrangan ingkang dipun kempalaken saking kepolisisan, kacilakan wau kedadosan nalika lare wau kaliyan kancaipun cacah gangsal tamasya ing air terjun wau.

Sesampunipun ing papan wisata, Evi sesarengan kaliyan kancanipun sami lelenggahan ing pinggir kali urutipun air terjun. Wekdal badhe gantos papan sanesipun ingkang badhe dipun tingali, kanthi nyabrang kali sainggiling air terjun. Ananging Evi lan salah satunggalipun kanca wanita ingkang wekdal mlangah nyabrangi kali sukunipun kepleset. Evi lajeng dhawah dhateng kali ingkang banter ilinipun tur lunyu pisan. Badanipun Evi lajeng kanyut kaliyan air terjun lajeng dhawah ing cocoran air terjun ingkang lebetipun 20 meter, kebak watu-watu lan tiwas sanalika.

Wewengkon               : tlatah

Satemah                      : ing pungkasane

Kanyut                        : katut, keli

Cocoran                      : pojok

BAHAN UKK KELAS VIII 2017

Tembang cilik (macapat)

Jare tembang macapat iku pamecane papat-papat. Mangkono yen ditembangake angkok macapatan. Ana maneh sing nlusur tembung :macapat” asal saka “ma-cepat”. Alasane awit yen lelagon macapat lagune rikat-rikatan. Iku bener apa luput, gumantung sing ngarani. Dhapukan tembang macapat iku akeh miribe karo “kidung” jawa tengahan. Umpamane kidung pamijil padha karo tembang mijil macapat. Tembang macapat uga kaiket ing guru gatra, guru lagu lan guru wilangan.

Kang kalebu tembang macapat yaiku :

1)    Mijil : tegese metu, medal, miyos

Watake : gandrung-gandrung, prihatin, mituturi.

Gunane : kanggo medharake rasa susah, bukaning carita / mangayubagya.

2)    Kinanthi : tegese dikanthi, dituntun, digandheng

Watake : tresna asih, ngemu surasa ngarep-arep gandrung, seneng

Gunane : medar piwulang, seneng-seneng, nglipur ati, mangabagya

3)    Sinom : tegese saka tembung si + enom yaiku remaja.

Watake : prasaja, susah, grapyak, renyah, samanak.

Gunane : kanggo sesorah, medhar rasa susah (cengkok logondhang)

4)    Asmaradana : tegese saka tembung asmara + dana tegese weweh utawa paring katresnan.

Watake : sengsem, susah utawa prihatin, kasmaran

Gunane : medhar rasa asmara (pepasihan)

5)    Dhandhang gula : tegese pangajab manis utawa endah.

Watake : mrabu, luwesan, sarwa mathuk, resep

Gunane : kanggo sesorah, medhar rasa susah (cengkok tlutur), kanggo bawa gendhing (banjet, turulare), medar rasa sengsem, bebukaning crita

6)    Gambuh : tegese cocok, trep, ngerti

Watake : nanjih-nanjihake, nggenah-nggenahake, wani wanuh, kulina rumaket

Gunane : kanggo memulang / pitutur nada seneng

7)    Durma : tegese mundur (ngendhaleni hawa lan nafsu).

Watake : seneng, nesu muntab, galak, nantang.

Gunane : kanggo sesorah, perang-perangan, medharake rasa nesu, muntab, tantang-tantangan, rasa seneng.

8)    Maskumambang : tegese uripe wis ngambang antarane kadonyan lan akherat.

Watake : susah, nalangsa, prihatin, kerenta-renta

Gunane : kanggo medharake rasa susah / prihatin

9)    Pangkur : tegese mangkur, ngungkuri kadonyan, condong marang akherat.

Watake : gandrung, sereng, kejem, nantang

Gunane : kanggo medhar pitutur, gandrung

10)     Megatruh : tegese saka tembung megat + ruh tegese mati.

Watake : susah, getun pungun-pungun, kendho

Gunane : kanggo medhar crita kang sakepenake

11)     Pocung : tegese dibuntel utawa dipocong.

Watake : duwe surasa sakepenake, sembrana-parikena

Gunane : kanggo sembranan, cangkriman cerita lucu, pitutur, lsp.

Guru gatra, guru wilangan lan guru lagu.

1)    Guru tegese paugeran, wewaton, pathokan sing dianut.

2)    Guru gatra yaiku wewaton gatra (larik) utawa cacahe larik saben sapadane (sabaite) tembang.

3)    Guru wilangan yaiku wewaton cacahing wanda (suku kata) ing saben siji-sijine gatrane (larike) tembang.

4)    Guru lagu yaiku wewaton dhong-dhinge/tibane swara ing wekasane siji-sijine gatrane (larike) tembang

5)    Pupuh tegese : kumpulan tembang sawarna.

6)    Pada :bait

Guru Gatra, Guru Wilangan Lan Guru Lagu Tembang :

1)        Kinanthi                      : 8-u, 8-i, 8-a, 8-i, 8-a, 8-i

2)        Asmarandana           : 8-I, 8-a, 8-e (o), 8a, 7a, 8u, 8a

3)        Pangkur                      : 8a, 11i, 8u, 7a, 12u, 8a, 8i

4)        Durma                         : 12a, 8i, 6a, 7a, 8i, 5a, 7i

5)        Pocung                        : 12u, 6a, 8i, 12a

6)        Maskumambang     : 12i, 6a, 8i, 12a

7)        Mijil                              : 10i, 6a(o), 10e, 10i, 6i, 6u

8)        Sinom                          : 8a, 8i, 8a, 8i, 7i, 8u, 7a, 8i, 12a

9)        Dhandhanggula       : 10i, 10a, 8e, 7u, 9i, 7a, 6u, 8a, 12i, 7a

10)     Gambuh                     : 7u, 10u, 12i, 8u, 8o

11)     Megatruh                  : 12u, 8i, 8u, 8i, 8o

1. Prekara-prekara wigati kang digatekake sadurunge nembang, kayata ing ngisor iki.

a.    Mangerti watak-wataking tembang

b.    Mangerti guru lagu lan guru wilangane

c.     Mangerteni tegesing tembung

d.    Mangerteni laguning tembang

e.    Mangerteni kekuatan swarane dhewe, supaya ora kedhuwuren utawa kelirihen

f.     Mangerteni wirama sepira wiramaning macapat, aja nganti kerikaten utawa kalonen

g.    Mangerteni wirama gendhing, kanggo mbarengi sekar gendhing (yen nganggo gendhing)

h.    Aja kakehan luk, wilet, sing bakal ngurangi boboting tembang macapat

i.      Titi laras macapat padatane sawanda satiti laras, akeh-akehe loro (rong) titi laras

j.      Lesan utawa pangocapan kudu cetha, aja sengol, dhoso, lan wijang

k.    Pedhotan lan pernapasan ora kena medhot tembung

l.      Kulina  marang laras lan titi laras

2. Prekara-prekara kang digatekake wektu nembang, kayata ing ngisor iki.

a.    Pedhotan, yaiku pamedhoting swara ing tengahing tembang ing saben larik.

b.    Andhegan, yaiku pamandhege swara kanggo ambegan ( Indonesia = jeda ).

c.     Intonasi, yaiku lagune ukara ing tembang, gegayutan karo dhuwur endheke nada.

d.    Laras, yaiku rasa thinthingane swara cendhak nganti swara dhuwur.

e.    Titi laras, yaiku angka minangka gantine laras (swara cendhak tekan swara dhuwur ).

f.     Irama, yaiku ukuran rindhik rikating penabuhing gamelan.