MATERI UNGGAH-UNGGUH KLS VII SEM 1 2017

1.      tataran Bahasa Jawa

Pak Guru Riyanta Crita

Pinuju wulangan Basa Jawa. Sinambi mbaleni wulangan PKK, Bapak Guru Riyanta crita bab tata krama mangkene: Tembung tata lan krama iku amor misah utawa nunggal misah. Karepe tegese padha utawa meh padha. Dadi tata iku ya krama, krama iku ya tata. Tembung tata tegese cara, pranatan, adat, aturan. Tembung krama tegese cara, langkah, tindak, kelakuan, sopan-santun. Tata krama iku tumuju marang kabecikan, katentreman, karaharjan, kabagyan. Tata krama iku tinemu ing ngendi wae, biyen, saiki lan sesuk. Tata krama iku sambung rapete karo kasusilan. Kasusilan sambung rapete karo kapribaden. Mernawa awake dhewe dielokke wong ra duwe tata krama, bocah kok ora ngerti unggah-ungguh mesthi wae oara kepenak. Mula kudu duwe tata krama.

2.      memperkenalkan diri,

Tetepungan

Lumrahe yen ana wong lagi ketemu banjur padha tepungan utawa kenalan. Semono uga siswa kelas VII sing anyar, mesthi wae akeh sing padha durung tepung, kajaba para siswa sing sadurunge sa SD. Bisa uga malah wis tepung amarga padha asale, umpamane padha-padha sadesa.

Tumrap kang durung tepung, lumrahe para siswa banjur padha tepungan. Tetepungan iki penting banget amarga (1) bisa nambah kanca anyar, (2) nambah rumaket dadi kancane, (3) bisa diajak rembugan utawa sinau bareng, (4) bisa kanggo kerukunan, lan liyan-liyane.

Akeh cara lan wicara kanggo tetepungan iki. Ing ngisor iki ana conto tetepungan.

Hendarti   : “Eh, kowe rak siswa anyar ta. Jenengmu sapa ?”

Riyanti      : “Aku Riyanti. Kowe sapa lan kelas VII apa ?”

Hendarti   : “Aku Hendarti, aku ing kelas VII B.”

Riyanti      : “Lho, padha yen ngono. Kowe saka SD ngendi ?”

Hendarti   : “Aku saka SD Kanoman. Yen kowe?”

Riyanti      : “Aku saka MI Keputran.”

Hendarti   : “MI, apa kuwi MI?”

Riyanti      : “MI iku Madrasah Ibtida’iyah. Ya padha karo SD lah.”

Hendarti   : “ E... wis bel, ayo melu Upacara Pambukaan Masa Orientasi Siswa, yuk !”

Riyanti      : “Ayo !”

3.      menyapa,

SIMBAH RAWUH

Ibu dhawuh manawa dina iki simbah sekaliyan arep rawuh, mula Widada sa adhine diutus reresik omah. Dene ibu ngasta nyamikan semar mendem klangenane mbah kakung. Ora sawetara suwe keprungu swara dhokar  mandheg ing ngarep omah.

Widada                 : “Dhik … dhik kae simbah wis rawuh

Widati                   : “Pak, Bu… menika simbah sampun rawuh

                                    Kabeh padha metu saka ngomah mapagake simbah kakung putri. Widada miwiti salaman kanthi ngaras astane simbah kakung lan putri di susul adhi-adhine, karo matur “Sugeng rawuh mbah” banjur Widada nggawakake tase simbahe, kanthi rasa bungah

Bapak                        : Sugeng rawuh Pak, Bu”

Simbah Kakung     : “Iya rak ya padha slamet ta?

Ibu                             : Pangestunipun bapak saha ibu, sedaya ginanjar wilujeng”

Simbah Putri          :”Kae Wid, simbah ngasta manggis kesenenganmu, enggal dhudhahen oleh-olehe

Widada                     : “Wah matur nuwun  sanget mbah, dhik oleh-olehe simbah iki gawanen

Widaningsih           : “Simbah putri , mangke dalu kula nyuwun dipun dongengi malih nggih.”

Simbah Putri          :”Iya-iya mengko bengi simbah bakal ndongeng kanggo kowe kabeh’

Widati                       : “Nembang lagu dolanan ugi nggih mbah

Simbah Putri          : “Iya dongeng lan nembang lagu dolanan

Tetelune enggal nindakake dhawuhe ibune dene simbah sekaliyan isihnerusake wawan pangandikan karo bapaklan ibu ing ruang tamu

Piwulang budi pekerti

1.       Tamu iku kaya dene ratu mula kudu diajenilan dikurmati kanthi becik, ulat grapyak, sumanak apa maneh sanak sedulur lan sesepuh

2.       Ngangsua kawruh marang wong tuwa , sebab pituture bisa kanggo tuladha ing tembe mburi kanggo sanguning urip

3.       Ngajeni lan ngurmati wong tuwa iku kuwajiban

4.      berpamitan,

Garin Telat

     Jam 06.15 WIB Garin wis rampung  adus lan nganggo sragam sekolah kang wis disetlika mlithit. Garin banjur sarapan bareng karo bapak, ibu lan adhine sing jnenge Dika. Sawise rampung sarapan grin lan Dika njupuk tas banjur pamitan marang bapak ibu. Garin ngajak salaman bapake. Astane bapake diaras sinambi matur “ Pak, kula nyuwun pamit bidhal sekoalah, kula nyuwun pangestu !" Semono uga marang ibune. Adhine si Dika uga melu-melu kaya kakangne.

     Bocah loro banjur cengkrak pite dhewe-dhewe. Ing tengahing dalan Garin krasa menawa lakune pit gliyar-gliyer. Garin banjur ngendheg lakune pit lan mudhun. Tangane menyet ban pit. Pranyata ban pite nggembos. Dika melu mandheg lan nyeraki kakangne. “ ana apa, Mas ?” pitakone Dika.

“ Bane nggembos ! Wis kana kowe mangkata dhisik, aku takgolek silihan kompa !” wangsulane Garin.

“Trus pite kepriye, Mas ?” piakone Dika. Garin mangsuli sinambi nuntun pit. “ Taktuntun alon-alon. Wiskana gek mangkat dhisik mundhak telat !”

Dika banjur nggenjot pite tumuju menyang sekolahe. Dika mlaku sinambi nuntun pit. Kira-kira 200 m Garin oleh silihan kompa.

            Jam 07.10 WIB  Garin tekan sekolah.Sawise nyelehke pit banjur mlayu tumuju menyang kelas VII A.

Garin ndhodhog lawang lan uluk salam. Garin weruh menawa bu Retna mangsuli salame lan manthuk mula Garin  mlebu nyeraki Bu Guru. Garin ngadeg jejeg tangane ngapurancang, awake rada mbungkuk “ Nyuwun pangapunten Bu kula telat jalaran ban sepedha kula wau nggembos. Menawi kepareng kula badhe ndherek wulangan !” ature Garin.

“ Ya wis kana enggal lungguh !” Ngendikane bu Retna.

“ Matur nuwun, Bu  !” ature garin. Garin banjur lungguh ing kursine.

Menawa sliramu arep lelungan kudu pamit marang wong tuwa. Arep mengkat menyang sekolah utawa arep dolan pokoke menyang ngendi wae kudu pamit, supaya wong tuwa ora bingung anggone nggoleki.
Sliramu telat mlebu kelas uga kudu nyuwun idin marang guru kang lagi ngasta ing kelas iku.Semono uga nalika wulangan sliramu arep metu menyang pakiwan uga kudu nyuwun idin marang guru.

Dene patrape awak nalika matur yaiku :

1.         Awake ngadeg jejeg.

2.         Polatan sumeh.

3’         Tangan ngapurancang.

4.         Nalika matur awake rada dibungkukake sethithik.

5.         Mtur migunake unggah-ungguh kang benar.

5.      meminta maaf,

Wong kang njaluk pangapura marang wong liya, iku minangka pratandha yen dheweke  ngrumangani luput. Wong sing bisa ngrumangsani lupute iku wong sing luhur bebudene jalaran manungsa iku ora sampurna. Sawise ngrumangsani luput, banjur njaluk pangapura. Wong sing menehi pangapura iku luwih utama tinimbang wong kang njaluk pangapura jalaran aweh pangapura iku luwih abot tinimbang njaluk pangapura. Wong kang aweh pangapura wis ngrasakake lara ati jalaran saka pokale wong kang njaluk apangapura mau.

Njaluk pangapura ora mbedakake antarane enom, tuwa, pangkat, drajat, sugih, mlarat, bodho utawa pinter. Nanging sapa wae kang luput wajibe njaluk pangapura, sanajan wong sing dijaluki pangapura mau luwih enom, luwih mlarat, luwih asor, luwih bodho utawa liyane.

Tuladha ukrara njaluk pangapura :

1.    “Aku njaluk pangapuramarang kowe! Aku pancen luput!”

2.    “Ya wis , aku njaluk njaluk ngapura ya…!”

3.    “Apuranen luputku, aku ora bakal mbaleni maneh luputku!”

4.    “Manawi wonten lepatipun, kula nyuwun pangapunten!”

5.    “Mbok bilih kathah kalepatan atur kula, kula nyuwun pangapunten”

6.    “Kabeh luputku apuranen ya!”

7.    “Kupat janure tuwa, yen lepat njaluk pangapura!”

8.    “Kupat mawi santen, wonten lepat nyuwun pangapunten!”

9.    “Jenang sela, wader kalen sesondheran, apuranta yen wonten lepat kawula!”

2. Getun utawa keduwung

Wong kang getun / keduwung, iku amarga ngrumangsani yen sing wis ditindakake  iku kleru. Ana unen-unen ”getun tiba mburi”. Wong getun lumrahe  sawise kelakon. Apamaneh yen klerune iku ndadekake kapitunae wong liya. Mula saka iku sadurunge tumindak kudu dipikir  luwih dhisik ala lan becike, tuna lan bathine supaya ora nuwuhake getun burine.

Tuladhane wong getun:

1.    “Wah…. Getun aku!, Amarga saka tingkahku , akeh wong kang cilaka!”

2.    “Getun aku. Aku kleru. Sing gedhe pangapuramu ya.”

3.    “Saestu, kula boten badhe ngambali malih, saestu, kula nyuwun pangapunten.”

4.    “Getun aku, kenapa mau bengi aku ora sinau malah nonton tv!”

6.      mengucapkan terima kasih.