Minggu, 03 Februari 2013

Pewayangan 2


A.    Asale crita wayang
Crita wayang iku asale saka India. Babone crita ana loro, yaiku buku Ramayana lan Mahabharata. Buku Ramayana nyritakake lelakone Prabu Rama lan Shinta. Buku Mahabharata nyritakake lelakone keturunan Bharata, yaiku perange antara pandhawa lan kurawa. Saka tanah India crita wayang mau digawa dening para pedagang sing menyang tanah Jawa. Sawise tekan tanah Jawa, crita mau banjur dikarang maneh dadi lakon kang maneka warna. Crita sing isih manut babon asline diarani crita pakem, tegese manut pakeme utawa babone. Dene crita sing ucul saka pakem diarani crita carangan. Crita Mahabarata lan Ramayana dikarang dening Mpu Sedhah lan Empu Panuluh nalika jaman Prabu Brawijaya, ing Kediri nalika taun 1079 caka / 157 masehi.

B.     Kawruh pawayangan
1.      Dhalang     :  wong sing nglakokake critane wayang.
2.      Sindhen     :  wong putri sing nembang ngiringi wayang (waranggana).
3.      Wiraswara :  wong lanang sing nembang ngiringi wayang.
4.      Niyaga       :  tukang nabuh gamelan.
5.      Cempala    :  kayu kanggo nggedhog kothak.
6.      Blencong   :  lampu kanggo madhangi kelir.
7.      Kelir          :  layar / geber kanggo nglakokake crita wayang.
8.      Suluk         :  tembange dhalang kanggo ganti adegan ing crita
9.      Janturan     : pocapane dhalang sing nggambarake sawijining bab kahanan, (kahananing negara, ratu, perang, alas, taman, kraton, lsp)

C.                Jinising wayang
1.      Wayang purwa / parwa : digawe saka kulit (sing apik kulit kebo) critane Ramayana lan Mahabarata.
2.      Wayang golek / thengul : digawe saka kayu (reca kayu) critane Amir Hamzah (wong Agung Jayangrana).
3.      Wayang klithik : digawe saka kayu (gepeng) meh paha karo wayang kulit, lelakone Damarwulan.
4.      Wayang wahyu : digawe saka kulit critane nyebarake agama Kristen.
5.      Wayang menak : digawe saka kulit critane nyiarake agama Islam.
6.      Wayang beber : wayang digambar ing mori, critane prabu Brawijaya Majapahit.
7.      Wayang kancil : wayang sing paragane kewan, critane dongeng kancil.
8.      Wayang wong : sing nindakake wong, critane Ramayana lan Mahabarata.
9.      Wayang jawa : wayang saka kulit utawa karton, critane Babad demak tumeka Mataram.
10.  Wayang perjuwangan : wayang saka kulit utawa karton, critane Babad Diponegara.
11.  Wayang dupara : yasane Danuatmaja, critane jaman Demak tumeka Mataram.
12.  Wayang madya : yasane KGPAA Mangkunegara IV, critane saka Prabu gendrayana tumeka praja jenggala.
13.  Wayang gedhong : mawa gedhong topeng, yasane Sunan Giri, critane saka ratung ing jenggala tumeka jaman pajajaran.
14.  Wayang potehi : kaya boneka saka negara cina, critane carita kepahlawanan cina.

D.                                                                                                                                  Wewatake Wayang
1)            Watake manut jinise :
2)            Satriya, watake alus, luhur budine, dhemen tetulung.
3)            Buta, watake kasar, dakwenang, gumedhe.
4)            Kethek, watake wik-wikan, rana-rene mung arep nguthil.
5)            Watake manut sunggingane :
6)            Kuning, ireng, putih : tandhane becik, suci.
7)            Abang tandhane kendel
8)            Biru tandhane jirih
9)            Watake manut wangune :
10)        Dhingkluk watake sabar lan waspada.
11)        Lancap watake brangasan, gampang nesu.
12)        Mendelik mrongos watake galak.

1 komentar: